പൊതുവെ ലോകത്തിലെ എല്ലാ പുരാതന നിർമ്മിതികൾക്കും പറയുവാൻ ഒരു കഥയുണ്ടാകും. അവ പലപ്പോഴും വിചിത്രവും അത്ഭുതപ്പെ‌‌ടുത്തുന്നതും ആയിരിക്കും. അങ്ങനെയൊരു കഥ പറയുന്ന ഒരിടമാണ് ഹംപിയിലെ ഹേമകുണ്ഡ കുന്നുകൾ എന്നറിയപ്പെടുന്ന പാറക്കെ‌ട്ടുകളിൽ ഉള്ള രണ്ട് ഗണപതി ശില്പങ്ങൾക്കുള്ളത്. ഒറ്റക്കല്ലിൽ തീർത്തതാണ് ഈ ശില്പങ്ങളും. ആദ്യത്തേത് കടുക് ഗണപതി. ഈ ഗണപതി ശില്പം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ക്ഷേത്രത്തെ ശശിവേകലു ഗണേശ ക്ഷേത്രമെന്നു പറയുന്നു. ശശിവേകലു എന്ന വാക്കിന് കന്നടയിൽ ക‌ടുകുമണി എന്നാണ് അർത്ഥം. രണ്ടാമത്തേത് കടല ഗണപതി. കടുക് ഗണപതിയുടെ അൽപം വടക്ക് ഭാഗത്തായാണ് കന്നടയിൽ കടലേകലു ഗണേശൻ എന്നറിയപ്പെടുന്ന കടല ഗണപതി ഇരിക്കുന്നത്. (തൃശ്ശൂർ ജില്ലയിലെ കുന്നംകുളത്തിനടുത്തുള്ള കക്കാട് ഉള്ള ഗണപതിക്ഷേത്രവും കടുക് ഗണപതി ക്ഷേത്രം എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നുണ്ട്.)

രണ്ടിനും ഏകദേശം സമാനമായ ഐതിഹ്യമാണ് ഉള്ളത്. പേരിലെ സൂചന പോലെ രണ്ടിന്റേം കഥകൾ കാർഷിക വിളയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു കിടക്കുന്നു. ഹമ്പിയിൽ നിറയെ മാർക്കറ്റുകളുണ്ടായിരുന്ന കാലം. അക്കാലത്ത് ഹമ്പിയിൽ കടുകും കടലയും സമൃദ്ധിയായി വിളഞ്ഞിരുന്നു. ഗണപതി സഹായിച്ചതിനാലാണ് മുടക്കമില്ലാതെ നിർലോഭം ഈ വിളകൾ ലഭിക്കുന്നതെന്നായിരുന്നു ഹമ്പി നിവാസികളുടെ ഉറച്ച വിശ്വാസം. അതുകൊണ്ടാണ് ഈ രണ്ട് വിളകളുടെയും പേരിൽ ഈ ഗണപതിക്ക് ഇവിടെ ആരാധനയുണ്ടായത്.

പതിനഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിൽ, വിജയനഗര സാമ്രാജ്യത്തിലെ നരസിംഹ രണ്ടാമൻ രാജാവിന്റെ കാലത്താണ് ഈ ശില്പങ്ങൾ നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടതെന്നാണ് കരുതപ്പെടുന്നത്. കടുക് പോലെ ഉരുണ്ടാണ് ഗണപതിയുടെ രൂപം. അമ്മയായ പാർവതിയുടെ മടിയിൽ ഇരിക്കുന്നതു പോലെയാണ് കടുക് ഗണപതിയുടെ ശില്പം. അവിടുന്ന് അധികം ദൂരത്തിൽ അല്ലാതെയാണ് കടല ഗണപതി ഇരിക്കുന്നത്. കടുകു ഗണപതിയേക്കാൾ ഉയരമുണ്ട് കടല ഗണപതിക്ക്. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും വലിയ ഒറ്റക്കൽ ഗണപതി വിഗ്രഹമാണിത്. ഈ ശില്പത്തിന്റെ വയറിന് കടലയുടെ ആകൃതിയുമുണ്ട്.

ശില്പങ്ങൾക്ക് അംഗഭംഗങ്ങൾ സംഭവിച്ചിട്ടുണ്ട്. അതുകൊണ്ടാകാം ഇവിടങ്ങളിൽ പൂജയില്ല. ഹിന്ദു വിശ്വാസപ്രകാരം അംഗഭംഗം വന്ന ദേവീ ദേവന്മാർക്ക് പൂജയില്ല. എങ്കിലും സന്ദർശകർക്ക് കുറവില്ല. ഒരു സ്മാരകമെന്നതിൻ്റെ കൗതുകമേ ഭക്തിയേക്കാൾ തോന്നിയുള്ളൂ. ശ്രീകോവിലിനു പുറത്തുള്ള മണ്ഡപത്തിലെ ചുവരുകളിൽ രാമായണം കഥയുടെ ചില ഭാഗങ്ങളുടെയും ഹനുമാന്റെതെന്ന് തോന്നിപ്പിക്കുന്ന വാനരൻ്റെയും കയ്യിൽ പാമ്പിനെ പിടിച്ച കുരങ്ങുരൂപങ്ങളെയും കണ്ടു.

ഹംപിക്ക് രാമായണവുമായുള്ള ബന്ധം നേരത്തെ സൂചിപ്പിച്ചുവല്ലോ. കുതിരക്കച്ചവടവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ക്രമാനുഗതമായ കാര്യങ്ങളും കൊത്തിവെച്ചിട്ടുണ്ട്. ആളുകൾ കുതിരയെ വിൽപ്പനയ്ക്കായി കൊണ്ടുവരുന്നതും വാങ്ങുന്നവർ അതിൻ്റെ പല്ലുകളടക്കം പലതും ഗുണനിലവാരം പരിശോധിക്കുന്നതുമുണ്ട്. കൂട്ടത്തിൽ അവിടം സന്ദർശിച്ച വിദേശികളെയും കാണാം. ലോകത്തിൻ്റെ പല ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്നും വന്നവർ അക്കൂട്ടത്തിലുണ്ടായിരുന്നു. കടല ഗണപതിയുടെ മണ്ഡപത്തിൽ നിന്നല്പം മാറി താഴെ ഒരു നിർമ്മിതിയുണ്ട്. ഗണപതിയെ വണങ്ങാൻ വന്നിരുന്ന രാജകുടുംബങ്ങളുടെ ആനകളെ കെട്ടിയിരുന്ന സ്ഥലമാണത്. ഇപ്പോഴവിടെ സന്ദർശകരുടെ കാർ നിർത്തിയിടുന്നു. മുമ്പ് എലിഫൻറ് പാർക്കിംഗ് ഇപ്പോൾ കാർ പാർക്കിംഗ് എന്ന് കൃഷ്ണകുമാർ. നല്ല മഴയായതിനാൽ കുറെ സമയം ഞങ്ങൾ കടല ഗണപതിക്കൊപ്പം കഴിച്ചു കൂട്ടി.